Υπό Γεωργίου - Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.
Τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακροπόλεως έφεραν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο το θέμα των Ελγινείων Μαρμάρων. Για άλλη μια φορά αναλογιστήκαμε, βλέποντας τα τραύματα που προξένησε το συνεργείο του Έλγιν στην Ακρόπολη, το μέγεθος της βαρβαρότητας που απαιτείται για να ασελγήσει κάποιος με τόσο κτηνώδη τρόπο πάνω σε ένα από τα πιο ένδοξα και θαυμαστά μνημεία του παγκοσμίου πολιτισμού. Μόνον ένα τέρας στην ψυχή θα μπορούσε να δώσει εντολή σε αυτούς που τον υπηρετούσαν να χρησιμοποιήσουν τέτοιες βάρβαρες μεθόδους προκειμένου να αποσπάσουν από τα μνημεία τα διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη. Ο διάσημος εγκληματολόγος, μακαρίτης σήμερα, καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Γαρδίκας είχε πει κάποτε στον γράφοντα ότι όποιος φέρεται με βαναυσότητα στα έργα τέχνης καταστρέφοντας και διαμελίζοντάς τα είναι ψυχικά ανώμαλος και έχει διεστραμμένη τη γενετήσια συμπεριφορά. Δεν νομίζω να υπάρχει αμφιβολία ότι αυτή ακριβώς είναι και η περιγραφή της ψυχολογίας του λόρδου Έλγιν, ο οποίος διέπραξε ένα τόσο τερατώδες ανοσιούργημα σε βάρος ενός από τα πιο λαμπρά δημιουργήματα του παγκοσμίου πολιτισμού. Χωρίς να το θέλω αυτή η απαίσια και αποκρουστική συμπεριφορά του Έλγιν φέρνει στο νου μου μια διαμετρικά αντίθετη συμπεριφορά ενός Γάλλου διπλωμάτη, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα κατά ΙΖ αιώνα, του Charles – François Olier μαρκησίου de Nointel πρεσβευτή του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου ΙΔ’, του Βασιλέως Ηλίου.
Ο de Nointel επισκέφθηκε την Αθήνα το Νοέμβριο του 1674. Θα μπορούσε και αυτός, αν το ήθελε, με την άδεια ή και την ανοχή της Υψηλής Πύλης, να προσλάβει ένα συνεργείο κατεδάφισης, όπως έκανε ο βάρβαρος κόμης Έλγιν, και να προβεί σε ακατονόμαστες βαρβαρότητες εις βάρος του Παρθενώνος και των άλλων ιερών μνημείων της Ακροπόλεως, αλλά δεν το έπραξε. Η ευγενική ψυχή του δεν του επέτρεψε ένα τέτοιο ανοσιούργημα. Ήταν πρέσβης, ήταν ευγενής ( μαρκήσιος ), εκπροσωπούσε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις της εποχής του, θα του ήταν πολύ εύκολο να αποσπάσει την έγκριση της Υψηλής Πύλης για να ιδιοποιηθεί αρχαιότητες, αλλά ούτε ζήτησε, ούτε έλαβε μια τέτοια έγκριση. Αντί για συνεργείο κατεδάφισης ο μαρκήσιος de Nointel έφερε μαζί του στην Αθήνα ένα ζωγράφο, τον Jacques Carrey. Έτσι, αντί για κατεδαφίσεις και ακρωτηριασμούς των μνημείων πάνω στην Ακρόπολη, είχαμε τον Carrey να σκιτσάρει τα μνημεία του ιερού βράχου.
Αυτή η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Carrey είχε ως αποτέλεσμα να διασώσει ως τις μέρες μας την εικόνα που παρουσίαζαν τα απαράμιλλα καλλιτεχνήματα της κλασικής αρχαιότητας πριν από το βομβαρδισμό του Μοροζίνι στα 1687. Από το έργο του Carrey σήμερα έχουμε την ευτυχία να γνωρίζουμε πως ήταν ο Παρθενώνας και τα γλυπτά του πριν από την καταστροφή του Μοροζίνι. Το σύνολο αυτής της θαυμάσιας και πολύ χρήσιμης εργασίας του Carrey το διέδωσε στο πλατύ κοινό ο Henri Omont εκδίδοντας το 1898 στο Παρίσι ένα λεύκωμα υπό τον τίτλο «Athènes au XVIIe siècle».
Εκτός από τα σκίτσα του Παρθενώνα και των γλυπτών του, ο Carrey μας έδωσε κι άλλο ένα θαυμάσιο έργο, μία ελαιογραφία σε μουσαμά, διαστάσεων 2,6 Χ 5,2 m., στην οποία εικονίζεται η επίσημη υποδοχή του μαρκησίου de Nointel κατά την άφιξη του στην Αθήνα το Νοέμβριο toy 1674. Η τοποθεσία στην οποία γίνεται η υποδοχή του Γάλλου πρέσβη είναι η σημερινή πλατεία δεξαμενής στο Κολωνάκι και στο βάθος του πίνακα φαίνεται η τουρκοκρατούμενη Αθήνα με δεσπόζουσα στο κέντρο την Ακρόπολη και πάνω σ’ αυτήν τον Παρθενώνα. Όπως απεικονίζεται στον πίνακα η Αθήνα της εποχής εκείνης είναι ένα μικρό χωριό, το όριο του οποίου προς ανατολάς είναι περίπου στη σημερινή οδό Φιλελλήνων με την Ρωσική Εκκλησία να βρίσκεται εκτός του τουρκικού τείχους. Σε πρώτο πλάνο απεικονίζεται ο de Nointel με την ακολουθία και τους Αθηναίους που είχαν έρθει να τον υποδεχθούν, Έλληνες και Τούρκους.
Στο άκρο αριστερό του πίνακα απεικονίζονται κάποιοι αρχαιοκάπηλοι οι οποίοι προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή του μαρκήσιου de Nointel προς τις αρχαιότητες που του προσφέρουν. Οι ακόλουθοι του Γάλλου πρέσβη είναι στραμμένοι και κοιτούν προς την πλευρά των αρχαιοκάπηλων και γνέφουν προς τον μαρκήσιο να πράξει το ίδιο και αυτός για να δει τα αρχαία κειμήλια που του παρουσιάζουν. Αυτό όμως δεν γίνεται. Ο μαρκήσιος de Nointel, ο πρέσβης της Γαλλίας και του βασιλιά Λουδοβίκου του ΙΔ’, στρέφει περιφρονητικά τα νότα προς τους αρχαιοκαπήλους και τα προϊόντα τους, χωρίς να καταδέχεται την παραμικρή επικοινωνία μαζί τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτός ο τρόπος απεικόνισης του μαρκησίου de Nointel στον πίνακα θέλει να περάσει ένα μήνυμα απορριπτικό και καταδικαστικό για την αρχαιοκαπηλία.
Ίσως κάποιοι να ισχυριστούν σήμερα ότι το μήνυμα αυτό αποτελεί μόνο πεποίθηση του Carrey και όχι του μαρκησίου de Nointel. Αυτός ο ισχυρισμός είναι μέγα σφάλμα. Όσοι ισχυριστούν κάτι τέτοιο πλανώνται πλάνη οικτρά. Ο μαρκήσιος de Nointel ήταν ο εργοδότης και μαικήνας του Carrey, ήταν αυτός που χρηματοδοτούσε το έργο του. Θα ήταν αδύνατο να μη γνωρίζει ή να μη συμφωνεί με όσα απεικονίζονται στον πίνακα και τα μηνύματα που περνάει το έργο αυτό στο κοινό που τον παρατηρεί.
Ο πίνακας του Carrey ανήκει στην Πινακοθήκη του Δήμου της πόλεως Chartres της Γαλλίας και εκτίθεται σήμερα με διαρκές δάνειο στο Μουσείο της πόλεως των Αθηνών του ιδρύματος Βούρου - Ευταξία.
Ο γράφων κατά τις επανειλημμένες επισκέψεις του στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών έχει σχηματίσει την προσωπική άποψη ότι η απόρριψη εκ μέρους του μαρκήσιου de Nointel της αρχαιοκαπηλίας αποδεικνύει μία ευγένεια ψυχής, της οποίας στερείτο παντελώς ο κόμης Έλγιν.
Υπάρχουν σήμερα κάποιοι ανόητοι που λένε ότι δεν μπορούσε ο de Nointel να διαπράξει τις αρχαιοκαπηλίες του Έλγιν και ότι άμα μπορούσε θα το έκανε. Η ιστορία όμως εξετάζει όχι το τι θα μπορούσε να γίνει, αλλά τι έγινε. Κι αυτό που έγινε είναι ότι ο μεν μαρκήσιος de Nointel χρησιμοποίησε έναν ζωγράφο, o δε κόμης Έλγιν ένα συνεργείο κατεδάφισης.
Η βαρβαρότητα και η κτηνωδία της συμπεριφοράς του Έλγιν δεν μπορεί παρά συγκρινόμενη με την ευγένεια ψυχής του μαρκησίου de Nointel να χαρακτηρίσει δύο τελείως διαφορετικούς ψυχικούς κόσμους, την βαρβαρότητα και τον πολιτισμό. Η σύγκριση αυτή είναι σε βάρος του Έλγιν και για ένα ακόμα λόγο, επειδή η επίσκεψη του μαρκήσιου de Nointel στην Αθήνα έγινε 127 χρόνια πριν να αρχίσει υλοποιούμενη η εγκληματική δράση του λόρδου Έλγιν. Θα μπορούσε ο Άγγλος ευπατρίδης να είχε παραδειγματιστεί από την εν γένει πολιτισμένη συμπεριφορά του Γάλλου πρέσβη και να μην είχε διαπράξει το ανοσιούργημα το οποίο διέπραξε, αλλά δεν το έκανε.
