Υπατία η Αλεξανδρινή, το ωράισμα και το κλέος του γυναικείου φύλου, η εσταυρωμένη της επιστήμης και του Ελληνισμού.

Υπό Γεωργίου – Μιχαήλ Δ. Καραχάλιου.




Η Αλεξανδρινή φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος Υπατία ήταν θυγατέρα του μαθηματικού, αστρονόμου και γραμματικού της ύστερης Ελληνιστικής περιόδου Θέωνος (335 περίπου – 405 περίπου), ο οποίος υπήρξε ο τελευταίος διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας πριν την καταστροφή της, καθώς επίσης και του Μουσείου, του πανεπιστημίου της Αλεξάνδρειας (λεξικό Σούδα, λήμμα Θέων, ).

Η Υπατία υπήρξε αυστηρά ενάρετη στην ζωή της και έλαβε τεράστια μόρφωση, φιλοσοφική και μαθηματική, αρχικά στην Αλεξάνδρεια και στην συνέχεια στην Αθήνα (Σούδα, λήμμα Υπατία παραπάνω).

Μετά τις σπουδές της ανέλαβε στην Αλεξάνδρεια την δημόσια διδασκαλεία της φιλοσοφίας και αποδέχτηκε την φιλοσοφική τήβεννο ως επίσημη αναγνώριση της ιδιότητάς της ως διδασκάλισσας (Σούδα, όπου παραπάνω). Η ενάρετη ζωή της, ο παρθενικός της βίος υπό το φως του νεοπλατωνισμού, η ευρυμάθειά και η πολυμάθεια της την κατέστησαν ένα κόσμημα του γυναικείου φύλου και λαμπρό παράδειγμα για κάθε διανοούμενη γυναίκα ανά τους αιώνες. Υπήρξε η Υπατία μια πραγματική φεμινίστρια σε όλο το μήκος και το εύρος της έννοιας του όρου. Το σπίτι της ήταν τόπος συνάθροισης όλων των πεφωτισμένων και ανεξαρτήτων πνευμάτων της Αλεξανδρείας, αλλά αυτή η μεγάλη και ασυνήθιστη αποδοχή και επιδοκιμασία της αξίας της και η δημιουργία οπαδών παρά το πλευρό της, την οδήγησαν στην οχλοκρατικού χαρακτήρα δολοφονία της από τους «το ομοούσιον φρονούντας» κατά τον αρειανιστή ιστορικό Φιλοστόργιο ( VIII, 9, εν PG. Vol. col. 564B ).

Μολονότι υπήρξε η Υπατία φίλη, διδασκάλισσα και προστατευόμενη του αυγουσταλίου της Αλεξανδρείας Ορέστη, δηλαδή του αυτοκρατορικού επάρχου (prefectus augustalis = αυτοκρατορικός έπαρχος) φονεύθηκε κατά τρόπο απάνθρωπο το Μάρτη του 415, κατά την διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, από τον μανιασμένο όχλο των παραβολάνων, των νοσοκόμων που ήταν υπό την διοίκηση του επισκόπου και πάπα Αλεξανδρείας Κυρίλλου. Οι παραβολάνοι καθοδηγούμενοι από έναν κατώτερο κληρικό, τον αναγνώστη Πέτρο οδήγησαν δια της βίας την Υπατία στον ναό που ονομαζόταν Καισάριον, όπου την κατακρεούργησαν με κομμάτια σπασμένων πήλινων αγγείων (οστράκων) έκαψαν τα τεμάχια του νεκρού σώματός της στην περιοχή που ονομαζόταν Κυναρών ( Σωκράτης ο Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλίο VII, κεφάλαιο 15, εν PG, vol. LXVII, col. 768B – 769A. Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και άγιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλίο XIV, κεφάλαιο 16 εν PG, vol. CXLVI, col. 1105C και 1108 A. Φιλοστόργιος, VIII, 9, εν PG. Vol. col.564B).

Η εγκληματική και απαράδεκτη για χριστιανούς πράξη είχε σαν κίνητρο την υποψία που είχαν οι οπαδοί του Κυρίλλου ότι η Υπατία με την επιρροή της στον Ορέστη εμπόδιζε την συνδιαλλαγή του με τον Κύριλλο στην διαμάχη που είχε ξεσπάσει μεταξύ τους, όταν προσπάθησε ο αυτοκρατορικός έπαρχος να σταματήσει τους διωγμούς των Εβραίων που είχε αρχίσει ο Κύριλλος. Ο εθνικός μας ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, κρίνοντας τις σχετικές με την φρικτή δολοφονία της Υπατίας ιστορικές πηγές, δηλώνει απερίφραστα ότι θεωρεί πως «ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Κύριλλος δεν υπήρξε αμέτοχος της κακουργίας εκείνης» ( Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Θ, σελίδες 19 και 20, Εκδόσεις Γαλαξίας, Αθήναι 1969 ).

Δυστυχώς η Εκκλησία της Αλεξανδρείας βαρύνεται, κατά την μακραίωνη ιστορία της, με άδικες διώξεις αθώων. Εκτός από την Υπατία, η Εκκλησία της Αλεξανδρείας είναι υπεύθυνη για την άδικη καταδίωξη και καθαίρεση του αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, η οποία έγινε πρωτοστατούντος του επισκόπου Αλεξανδρείας Θεοφίλου, θείου και προκατόχου του Κυρίλλου. Εξ αιτίας της καθαίρεσης αυτής ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος εξορίστηκε στα βάθη της Μικράς Ασίας, όπου και πέθανε από τις κακουχίες. Τέλος, κατά τον 19ο αιώνα η Εκκλησία της Αλεξανδρείας κατεδίωξε άδικα τον άγιο Νεκτάριο, ο οποίος ήταν μητροπολίτης Πενταπόλεως της Αιγύπτου. Στην εποχή μας ο πάπας της Ρώμης Ιωάννης – Παύλος Β’ ζήτησε συγγνώμη για «τα λάθη της Καθολικής Εκκλησίας». Άραγε ο πάπας και πατριάρχης Αλεξανδρείας θα ζητήσει ποτέ συγγνώμη για «τα λάθη της δικής του εκκλησίας» και ειδικά για την ανάρμοστη συμπεριφορά της απέναντι στον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, την φιλόσοφο Υπατία και τον άγιο Νεκτάριο;